Topinambur – czym jest i jakie ma właściwości?

Konsultacja merytoryczna: Agnieszka Rogowska

Dietetyk, absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

SPRAWDZONA TREŚĆ

Topinambur czyli słonecznik bulwiasty to roślina należąca do rodziny astrowatych. Inne nazwy tej rośliny to karczoch jerozolimski lub ziemna gruszka. Jej bulwy są jadalne, przez co topinambur jest rośliną chętnie używaną w kuchni. Popularność topinamburu wzrosła zwłaszcza w ostatnich latach, ponieważ coraz chętniej przeprowadzane są badania nad właściwościami tej rośliny. Topinambur naturalnie rośnie w Ameryce Północnej, ale obecnie jego zasięg jest znacznie szerszy. Dziko rosnącego można go spotkać w Kanadzie, Europie, Ameryce Południowej oraz Środkowej, w Nowej Zelandii, w Chinach, Iranie oraz Japonii.

Jak wygląda i jak smakuje topinambur?

Topinambur kwitnie podczas ciepłego i długiego lata. W wyniku mrozów liście zasychają, a pędy nadziemne zamierają, ale jego bulwy, z powodu zawartości inuliny, dobrze znoszą mróz (nawet do -30 °C).

Topinambur jest rośliną jadalną, która była już spożywana przez Indian. Początkowo słonecznik bulwiasty uprawiany był jako warzywo ogrodowe, a dopiero później skala upraw rozszerzyła się, a topinambur trafił na pola uprawne, aż nie został wyparty przez popularnego do dzisiaj ziemniaka. Charakterystyczną cechą topinamburu jest jego wyjątkowy smak, który przypomina orzechy brazylijskie oraz karczocha. Jest on lekko słodki z orzechową nutą. Topinambur posiada również cenne właściwości zdrowotne, przede wszystkim z uwagi na zawartość inuliny, która może być spożywana przez diabetyków.

Właściwości zdrowotne topinamburu

1. Inulina

Inulina jest wielocukrem, który charakteryzuje się m.in. następującymi cechami:

• niska kaloryczność – 100 gram inuliny to jedynie 150 kcal;
• właściwości żelujące;
• właściwości zagęszczające – polepsza konsystencję, nadaje kremowe wykończenie,
• właściwości stabilizujące;

Inulina zaliczana jest do substancji prebiotycznych, co oznacza, że wpływa na prawidłowy rozwój flory bakteryjnej jelit. Dzięki inulinie zwiększa się ilość pożytecznych bakterii m.in. Bifidobacterium, Lactobacillus, które hamują wzrost niektórych patogenów. Bakterie te wpływają także na wzrost odporności organizmu, biorą udział w syntezie witamin czy procesie trawiennym. Dodatkowo inulina zmniejsza aktywność mikroorganizmów chorobotwórczych w jelitach, ułatwia wypróżnianie się, zapobiegając zaparciom, zapobiega powstawaniu polipów oraz owrzodzeń, z których w przyszłości może się rozwinąć nowotwór, zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów prostaty oraz piersi.

Do innych właściwości inuliny należą także:

• właściwości wspomagające odchudzanie – inulina jest niskokaloryczna i można ją stosować zamiennie zamiast tłuszczu, dzięki czemu potrawy są mniej kaloryczne, dodatkowo inulina zmniejsza apetyt i wypełnia żołądek dając uczucie sytości;
• obniżanie cholesterolu – inulina wpływa na obniżenie poziomu tzw. „złego” cholesterolu, dzięki jej zdolności do wiązania kwasów tłuszczowych występujących w jelicie. Inulina pozwala na utrzymanie prawidłowego funkcjonowania gospodarki lipidowej organizmu jest więc szczególnie zalecana osobom z chorobami układu sercowo-naczyniowego, a także z miażdżycą;
• właściwości błonnika pokarmowego – wpływ na zmniejszenie tłuszczu pochodzącego z pożywienia, a dodatkowo obniżanie indeksu glikemicznego pokarmu;
• inulina obniża pH jelit, dzięki czemu składniki mineralne lepiej się rozpuszczają w jelicie i lepiej się wchłaniają. W konsekwencji prowadzi to do poprawy mineralizacji kości, a tym samym zmniejszeniu się ryzyka wystąpienia osteoporozy.

Skutki uboczne

Spożycie zbyt dużej ilości inuliny (ok. 30 g) może wywołać skutki uboczne: problemy jelitowe, a w tym wzdęcia, biegunki, gazy.

Wartość odżywcza topinamburu

Gotowany topinambur jest rośliną, której kaloryczność wynosi 73 kcal w 100 gramach. Słonecznik bulwiasty w 100 g zawiera:

• białko – 1,6 g,
• węglowodany – 16 g,
• tłuszcze – 0,1 g,
• wodę – 80, 2 g.

witaminy:

• witamina C – 2 mg,
• tiamina – 0,1 mg,
• witamina A – 0,02 mg,

minerały:

• wapń – 30 mg,
• żelazo – 0,4 mg,
• potas – 420 mg,
• sód – 3 mg,

Topinambur w kuchni

Topinambur coraz częściej i coraz chętniej jest wykorzystywany w kuchni. Ta roślina o cennych właściwościach zdrowotnych, jest nie tylko smaczna, ale również nadaje uczucie sytości, dzięki czemu może być świetnym elementem diety. Topinambur, który wyglądem przypomina tradycyjnego ziemniaka, zawiera od niego więcej witaminy C oraz cenne minerały.

Zanim słonecznik bulwiasty stanie się składnikiem naszej diety warto wiedzieć, że:

• w celach spożywczych warto używać topinamburu, którego bulwy mają jasnobrązowy kolor, bulwy fioletowe wykorzystuje się do tworzenia paszy dla zwierząt,
• skórka bulw topinamburu zawiera najwięcej wartości odżywczych, dlatego lepiej go nie obierać, a tylko dokładnie oczyścić, również z włosków i umyć,
• topinambur może być spożywany zarówno na surowo jak i po ugotowaniu, ale również duszone, pieczone czy smażone,
• bulwy topinamburu można skropić sokiem z cytryny, żeby nie zrobiły się ciemne,
• obróbka topinamburu trwająca dłużej niż 60 minut zwiększa jego słodkość.

Topinambur – gdzie go można kupić?

Topinambur można oczywiście kupić w wielu sklepach internetowych, gdzie przeciętnie za 1 kilogram tego warzywa trzeba zapłacić ok. 6 zł. Można go również dostać na niektórych targach, halach warzywno-owocowych czy na straganach, gdzie cena za 1 kg topinamburu wynosi ok. 3 zł. Topinambur jest również dostępny w wybranych delikatesach, ale cena za 1 kg tego warzywa jest kilkukrotnie wyższa niż ten kupowany on-line bądź na targach i wynosi ok. 25 zł.

Niektóre potrawy z topinamburu

1. Topinambur w wersji kiszonej

Na początku należy dokładnie oczyścić bulwy topinamburu (można również za pomocą szczoteczki). Następnie oczyszczone bulwy należy włożyć do kamionki – po uprzednim wyparzeniu – i zalać je posoloną wodą (na 1 litr wody – 1 łyżka soli). Do słoika z bulwą i wodą dodać po 1 ząbku czosnku i 1 niewielki kawałek chrzanu. Słoiki należy przechowywać w ciepłym miejscu, tak aby topinambur mógł się ukisić.

3. Surówka z topinamburu

Dokładnie oczyszczony topinambur należy zetrzeć na tarce o grubych oczkach, dodać do niego poszatkowany seler, zmiksowane orzechy np. włoskie, 1 łyżkę soku z cytryny, odrobinę oliwy z oliwek. Sałatkę najlepiej spożywać zaraz po przygotowaniu (zanim topinambur zrobi się ciemny).

4. Zupa z topinamburem

Do przygotowania zupy potrzebne będą: ziemniaki, seler, topinambur, suszone grzyby. Wszystkie warzywa, oprócz topinamburu, należy wrzucić do gorącego wywaru i dodać suszone grzyby. Po 10 minutach do wywaru należy dodać topinambur i gotować jeszcze przez kilka minut.