Zdrowa żywność czy eko żywność– co kryje się pod tymi terminami?

Konsultacja merytoryczna: Agnieszka Rogowska

Dietetyk, absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

SPRAWDZONA TREŚĆ

Termin „zdrowa żywność” jest kojarzony przez konsumentów głównie jako żywność naturalna, pozbawiona konserwantów i pestycydów. Jednak definicja ta dotyczy w głównej mierze żywności ekologicznej. Żadne towarzystwo naukowe nie uznaje terminu „zdrowa żywność” jako poprawne. Termin ten został stworzony przez producentów ekologicznej żywności do celów komercyjnych.

Produkcja ekologiczna, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego z 2018 roku jest ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym praktyki najkorzystniejsze dla środowiska i klimatu, przy użyciu naturalnych środków i procesów.

Cechy produkcji ekologicznej

• utrzymywanie i poprawa naturalnej żyzności gleby
• stabilność i różnorodność biologiczna
• ograniczenie do minimum stosowania zasobów nieodnawialnych
• rezygnacja ze szkodliwych nawozów na nawozy, których stosowanie jest zgodne z wymogami przepisów dotyczących rolnictwa ekologicznego
• ochrony upraw (tworzenie systemu równowagi ekologicznej),
• dążenie do samowystarczalności paszowej gospodarstwa, rezygnacja z pasz i dodatków pochodzenia przemysłowego, a także hormonów,

Jak rozpoznać żywność ekologiczną?

Podstawowe informacje obowiązujące na wszystkich produktach żywnościowych z upraw ekologicznych to:

• nazwa produktu
• nazwa i adres producenta
• data produkcji
• okres przydatności do spożycia
• oznaczenie miejsca pochodzenia surowców rolniczych, z których wyprodukowano dany produkt (np. rolnictwo UE/spoza UE).

Wymieniając listę składników, producent musi oznaczyć z dopiskiem bio czy ekologiczne te składniki, które pochodzą z produkcji ekologicznej. Dodatkowo etykieta zawiera numer upoważnienia nadanego jednostce certyfikującej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz unijne logo rolnictwa ekologicznego, tzw. „euroliść” 

Warto pamiętać, że stosowanie logo jest dobrowolne w przypadku produktów importowanych z krajów trzecich (spoza UE). Stosowanie unijnego logo jest niedozwolone w przypadku produktów w okresie konwersji (przestawiania) na rolnictwo ekologiczne lub w przypadku produktów zawierających mniej niż 95% ekologicznych składników pochodzenia rolnego.

Czy żywność ekologiczna to tylko „wyższa cena”?

Charakterystyczną cechą żywności ekologicznej jest niska zawartość metali ciężkich (głównie kadmu). Ponadto jest ona  średnio czterokrotnie rzadziej zanieczyszczona pozostałościami chemicznymi środków ochrony roślin w porównaniu do żywności pochodzącej z rolnictwa konwencjonalnego.

Także bardzo ważna jest niska zawartość azotanów, które mogą powodować powstanie niektórych nowotworów.

Większość owoców pochodzących z upraw ekologicznych charakteryzuje się wyższą zawartością substancji polifenolowych niż owoce, które produkowano w sposób konwencjonalny. Związki polifenolowe mogą mieć dobroczynny wpływ na nasze zdrowie m.in. przez zmniejszenie ryzyka coraz częściej występujących chorób, np. choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby neurodegeneracyjne czy nowotwory. Podobną zależność stwierdzono również w przypadku witaminy C, jednak tylko w odniesieniu do owoców cytrusowych.

Produkty ekologiczne pochodzenia zwierzęcego różnią się składem od tych uzyskiwanych w sposób konwencjonalny. Wykazują one wyższą zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Mleko pochodzące od krów z gospodarstw ekologicznych cechuje się wyższym poziomem nienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie kwasu linolowego), który ma pozytywny wpływ na pracę układu sercowo-naczyniowego oraz kwasów omega, w porównaniu do mleka uzyskiwanego z gospodarstw konwencjonalnych.

Ekologiczna żywność jest wolna od GMO – organizmy modyfikowane genetycznie(GMO) lub genetycznie modyfikowane (GE) to rośliny, których DNA zostało zmienione w sposób, który nie może występować w naturze, najczęściej w celu uzyskania odporności na pestycydy lub produkcji środka owadobójczego. Mimo, że w cały czas trwa dyskusja o potencjalnej szkodliwości GMO, to konsumenci nadal nie są przekonani do niej.

Dlaczego konsumenci coraz chętniej wybierają żywność ekologiczną?

Z roku na rok rośnie popyt na żywność ekologiczną. W ciągu kilku lat zmieniły się także kryteria wyboru żywności ekologicznej przez konsumentów.

Oceniając cechy artykułów ekologicznych, dla konsumentów niezmiennie ważny jest aspekt zdrowotny. Ograniczeniem jest w dalszym ciągu wysoka cena. Na przestrzeni lat można zauważyć, że konsumenci rzadziej wybierają żywność ekologiczną tylko ze względu na produkcję bardziej korzystną dla środowiska. Badani wskazali również zwiększenie asortymentu i dostępności żywności ekologicznej, przez co jej zakup jest niemal trzykrotnie większy w porównaniu do 2005 roku. Coraz mniejszy wpływ na decyzje konsumentów ma mniejsza trwałość żywności ekologicznej w porównaniu do żywności konwencjonalnej. Produkty ekologiczne są także bardzo często wybierane przez rodziców, przez co producenci żywności dziecięcej zaczynają produkować także żywność bazującą na produktach ekologicznych. Najczęstszym powodem, dla którego rodzice wybierają żywność ekologiczną dla swoich dzieci jest brak szkodliwych pestycydów oraz innych substancji, które mogą powodować problemy zdrowotne w przyszłości.

Rynek produktów ekologicznych w Polsce nadal się rozwija i jest jeszcze nieustabilizowany. Na decyzję konsumentów znacząco wydaje się wpływać wzrost dostępności i większa różnorodność artykułów ekologicznych. Coraz więcej ludzi także zdaje sobie sprawę z walorów zdrowotnych takiej żywności, przez to coraz mniej się mówi o tym, że żywność ekologiczna to tylko „wysoka cena”.