Data aktualizacji: 31.07.2020
Agnieszka Rogowska
Konsultacja merytoryczna: Agnieszka Rogowska
Dietetyk, absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

W ostatnich latach były rozpowszechniane różne informacje dotyczące spożycia oleju kokosowego. Zwolennicy suplementacji oleju kokosowego twierdzą, że zapewnia on korzyści zdrowotne i ochronne działanie na układ sercowo-naczyniowy. Olej kokosowy jest mocno promowany jako zdrowy olej, którego korzyści obejmują m.in. wsparcie zdrowia serca. Czy faktycznie tak jest?

Właściwości oleju kokosowego

Olej kokosowy to powszechnie stosowany olej jadalny, który jest pozyskiwany z ziaren dojrzałych orzechów kokosowych zebranych z palmy kokosowej. Dwa główne rodzaje oleju kokosowego – rafinowany i nierafinowany – mają podobne profile kwasów tłuszczowych; jednak ta ostatnia zawiera większe ilości niektórych składników odżywczych, np. witaminy E. Olej ten zawiera głównie kwasy tłuszczowe nasycone – laurynowy i mirystynowy. Zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w oleju kokosowym wynosi prawie 87% (dla porównania zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w maśle wynosi ok. 55%, a w smalcu ok 47%). Zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych wynosi zaledwie 8%.

Kontrowersje wokół oleju

Zwolennicy oleju kokosowego uznają wysoką zawartość kwasów nasyconych za jego zaletę, ponieważ dzięki temu olej jest  termicznie stabilny i można go bezpiecznie używać do obróbki termicznej np. do smażenia. 

Niektóre pozytywne aspekty oleju kokosowego

  • Poprawa zdolności poznawczych u pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera

Choroba Alzheimera jest jedną z najczęściej występujących demencji neurodegeneracyjnych w krajach rozwiniętych. Choroba Alzheimera często powiązania z innymi schorzeniami, które zazwyczaj mogą być modyfikowane poprzez interwencje dietetyczne i zmiany stylu życia. Olej kokosowy zwrócił uwagę jako potencjalnie korzystny w zmniejszeniu deficytów poznawczych związanych z chorobą Alzheimera. W związku z tym podkreśla możliwy wpływ oleju kokosowego, jako alternatywne źródło energii zdolne do zatrzymania postępującej śmierci neuronów, która występuje w tej chorobie. Przeprowadzone na 44 pacjentach w Walencji badania mogą sugerować, że u pacjentów otrzymujących dziennie 40 ml oleju następuje poprawa funkcji poznawczych, jednak stopień poprawy jest zależny od nasilenia choroby. 

  • Ochrona skóry noworodka

Przeprowadzone w 2018 roku badania mogą sugerować, że olej kokosowy stosowany miejscowo może poprawiać kondycję skóry wcześniaków, bez żadnych skutków ubocznych. Dodatkowo, zostało wykazane przeciwbakteryjne działanie oleju kokosowego, co dodatkowo chroni skórę noworodka.

  • Działanie przeciwpróchnicze

Szacuje się, że olej kokosowy może mieć podobną aktywność hamowania płytki nazębnej jak chlorheksydyna, stosowana w niektórych pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej. Ponadto płukanie jamy ustnej roztworem z olejem kokosowym może zmniejszać przebarwienia zębów. 

Olej kokosowy w diecie osób z chorobą sercowo-naczyniowymi

Stosowanie oleju kokosowego w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego nie jest zalecane. Olej kokosowy, ze względu na dużą zawartość tłuszczów nasyconych może podnosić poziom cholesterolu LDL (tzw. „złego cholesterolu”).

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad z 2019 roku, olej kokosowy jest produktem, który powinien być wybierany sporadycznie i w ograniczonych ilościach przez osoby zmagające się z zaburzeniami profilu lipidowego. Zalecenie to jest oczywiście spowodowane dużą ilością tłuszczów nasyconych, które powinno być niższe niż 10%  zalecanego dziennego spożycia. Potwierdzają to także badania przeprowadzone w 2017 roku, z których wynika że zastąpienie oleju kokosowego nienasyconymi tłuszczami (np. oliwa z oliwek) zmieniłoby profile lipidów we krwi w sposób zgodny ze zmniejszeniem czynników ryzyka chorób układu krążenia (niższy poziom triglicerydów, cholesterolu LDL tzw. „złego cholesterolu” oraz wzrost cholesterolu HDL, tzw. „dobrego cholesterolu”.

Jednak inne badania mogą sugerować, że spożywanie oleju kokosowego w kontekście tradycyjnych wzorców żywieniowych nie prowadzi do niekorzystnych skutków sercowo-naczyniowych. Jednak ze względu na duże różnice we wzorcach żywieniowych i stylu życia badanych osób, badania te nie mogą być zastosowane do typowego wzorca żywieniowego osób mieszkających w Polsce. Badania oceniające wpływ diety bogatej w tłuszcze nasycone na czynność serca są najczęściej prowadzone wśród pacjentów, zmagających się z chorobami dietozależnymi m.in. otyłość, cukrzyca, nadciśnienie czy miażdżyca. W przypadku nadciśnienia spowodowanego miażdżycą tętnic, olej kokosowy dodatkowo może nasilać zaburzenia rytmu serca.

Po analizie powyższych badań i zaleceń, wychodzi na to, że olej kokosowy nie powinien stanowić głównego źródła tłuszczu w codziennej diecie, szczególnie u osób zmagających się z chorobami sercowo-naczyniowymi. Może on jednak znaleźć zastosowanie  w jadłospisie pacjentów z chorobą Alzheimera, czy w kosmetologii. Osoby cierpiące na choroby sercowo-naczyniowe powinny pamiętać, by jak najrzadziej sięgać po produkty zawierające tłuszcze nasycone (np. tłuste mięso, tłusty nabiał, masło, smalec czy olej kokosowy) i jak najczęściej wybierać produkty bogate w kwasy tłuszczowe nienasycone – olej rzepakowy, lniany czy nasiona i orzechy, które dodatkowo zawierają sporą ilość błonnika pokarmowego.