BMI
BMI (Body Mass Index) jest standardowym wskaźnikiem oceny masy ciała wykorzystywanym do oceny porównawczej, ze względu na jego proste użycie i uniwersalność. Został on opracowany w 1832 przez Adolfa Queteleta i Ancel Keysa
Oznaczanie wskaźnika masy ciała ma znaczenie w ocenie zagrożenia chorobami związanymi z nadwagą i otyłością, np. cukrzycą, chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą. Przyjmuje się, że wyższe wartość BMI wiążą się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób.
BMI obliczane jest na podstawie podzielenia masy ciała przez wzrost podany w metrach i podniesiony do kwadratu. Uzyskany wynik należy dopasować do wartości ustalonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), które wynoszą odpowiednio:
BMI < 18,5 kg/m² – niedowagę,
BMI w przedziale 18,5–24,9 kg/m² – prawidłową masę ciała,
BMI w przedziale 25,0–29,9 kg/m² – nadwagę,
BMI ≥ 30 kg/m² – otyłość, przy czym ma ona trzy stopnie:
- I stopień – BMI w przedziale 30,0–34,9 kg/m²),
- II stopień – BMI w przedziale 35,0–39,9 kg/m²,
- III stopień (znany jako otyłość skrajna, olbrzymia lub śmiertelna) – BMI ≥ 40,0 kg/m².
Wartość BMI oznaczająca prawidłową masę ciała nieznacznie różni się, w zależności od wieku badanej osoby i wynosi ona odpowiednio:
- 19 – 24 lata: BMI 19 – 24
- 25 – 34 lata: BMI 20 – 25
- 35 – 44 lata: BMI 21 – 26
- 45 – 54 lata: BMI 22 – 27
- 55 – 64 lata: BMI 23 – 28
- ponad 64 lata: BMI 24 – 29 – u osób starszych nie jest zalecane utrzymywanie niższych wartości, ze względu na zwiększone ryzyko niedożywienia, które rośnie wraz z wiekiem.
Zalety wskaźnika BMI
- powszechne badanie– w internecie są dostępne gotowe kalkulatory, które obliczają wartość BMI,
- przy obliczaniu wskaźnika BMI nie trzeba wypełniać długiej ankiety, wystarczy tylko waga i wzrost,
- wskaźnik ten jest najczęściej pierwszym testem, które wykonują osoby przed rozpoczęciem diety,
- wskaźnik ten szybko określa np. niedowagę lub nadmierną masę ciała.
Wady wskaźnika BMI
- nie uwzględnia on typu budowy ciała – zakłada u wszystkich osób podobny stosunek zawartości tkanki mięśniowej i tłuszczowej
- może być stosowany u osób dopiero od 18 roku życia
- nie bierze pod uwagę poziomu tkanki tłuszczowej czy masy mięśniowej, która u każdego człowieka jest różna, przez co u np. kulturysty wskaźnik BMI może wskazać otyłość
- nie może być stosowany u dzieci, kobiet w ciąży i osób trenujących siłowo
Jak obliczyć BMI dziecka?
Wskaźnik BMI ze względu na swoją uniwersalność daje bardzo ogólny obraz, dlatego ważna jest interpretacja wyniku, najlepiej z innymi pomiarami. Ma to szczególne znaczenie w przypadku wyznaczania prawidłowej masy ciała u dzieci. W przypadku wyznaczania prawidłowej masy ciała u dzieci bardzo ważną rolę odgrywa wiek dziecka. W przypadku dzieci poniżej 14 roku życia wartość BMI nakłada się na siatkę centylową interpretując wynik następująco:
- < 3 centyla – niedożywienie,
- 3-25 centyla – duża szczupłość,
- 25-90 centyla – prawidłowa masa ciała,
- 90-97 centyla – nadwaga,
- >97 centyl – otyłość.
Typ otyłości a BMI
Wskaźnik BMI różnicuje nadmierną masę ciała na nadwagę, otyłość I, II i III stopnia, jednak nie różnicuje typu otyłości. Wyróżniamy dwa typy otyłości:
- otyłość brzuszna (znana także jako typ „jabłko”)
- otyłość pośladkowo-udowa (znana także jako typ „gruszka”)
Otyłość brzuszna ma bardzo niekorzystny wpływ na nasze zdrowie. Badania pokazują, że otyłość brzuszna może być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych, np. nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, które w konsekwencji mogą prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu. Nawet osoby z prawidłowym wskaźnikiem BMI, ale z tendencją do tycia w okolicach brzucha, są bardziej narażone na rozwój tych chorób niż osoby z nadwagą, ale z otyłością typu „gruszka” .
Jeśli nie BMI, to jaki wskaźnik stosować?
Wskaźnik WHR
Wskaźnik WHR jest wskaźnikiem oceniającym typ otyłości. Narzędziem jest zwykły centymetr krawiecki, dzięki któremu zmierzymy obwód talii oraz określimy wskaźnik WHR (waist-hip ratio), określający stosunek obwodu pasa do obwodu bioder. Jeśli u kobiety wynosi on ≥ 0,8, a u mężczyzny ≥ 1,0, oznacza otyłość brzuszną. Mniejsze wartości wskaźnika WHR wskazują na otyłość pośladkowo-udową
- Tomografia, rezonans i DXA
Ilości tkanki tłuszczowej można precyzyjnie określić, posługując się wieloma metodami. Należą do nich tomografia komputerowa (TK), magnetyczny rezonans jądrowy (MR) czy rentgenowska absorpcjometria podwójnej energii (DXA). Ze względu na ograniczoną dostępność specjalistycznego sprzętu oraz wysokie koszty badania te w praktyce robi się bardzo rzadko.
- Pomiar grubości fałdu skórnego – bioimpedancja elektryczna (BIA)
Z bioimpedancji elektrycznej ostatnio korzysta się coraz częściej. Jest to bezinwazyjna metoda badania składu ciała polegająca na pomiarze oporu elektrycznego tkanek miękkich, przez które przepuszcza się prąd o niskim natężeniu. Używany do tego przenośny sprzęt jest stosunkowo niedrogi i prosty w obsłudze, dlatego spotkać go można w gabinetach lekarskich, poradniach dietetycznych czy nawet klubach fitness.
Czy współczynnik BMI jest w ogóle potrzebny?
Wskaźnik ten nie zawsze jest wiarygodny, ponieważ nie uwzględnia indywidualnej budowy ciała człowieka. Nie może być stosowany u dzieci, kobiet w ciąży i osób trenujących siłowo. Warto pamiętać, że istnieje wiele innych metod, które w lepszy sposób pomogą w określeniu budowy swojego ciała. Dzięki wskaźnikowi BMI można wykryć pewne nieprawidłowości. To jednak w wielu przypadkach nie wystarczy, w związku z czym należy przeprowadzić dodatkową diagnostykę.